3 Langwerkende anticonceptiemethoden: Welke past bij jou?

Door: Wendy Wielenga

Met anticonceptie die lang werkt, hoef je niet zelf aan je anticonceptie te denken. Een zorgverlener plaatst deze middelen voor een langere periode en daarna heb je jarenlange betrouwbare anticonceptie. Er zijn drie langwerkende anticonceptiemethoden: een koperspiraaltje, een hormoonspiraaltje en een implantatiestaafje. Maar wat zijn nou de overeenkomsten en verschillen tussen deze drie methoden? Verloskundige en anticonceptiespecialist Wendy Wielenga legt het je uit.

Het koperspiraal is een langwerkende anticonceptiemethode die tussen de 5 en 10 jaar mag blijven zitten. Koperspiralen bevatten geen hormonen en bemoeien zich dus niet met je cyclus en je bloedingspatroon. Ook geeft een koperspiraal geen bijwerkingen die middelen met hormonen soms geven. Hoe gek het ook klinkt om iets met koper in je lichaam te dragen, koper is een lichaamsvriendelijk metaal. In voeding krijg je zelfs meer koper binnen dan je via het spiraal opneemt. Hoe werkt een koperspiraaltje? Een koperspiraal geeft koperionen af, en die koperionen verlammen de zaadcellen. Doordat de zaadcellen niet meer zwemmen, zullen zij nooit het eitje bereiken dat in je eileider ligt te wachten op bevruchting.

Met een koperspiraal heb je dus gewoon je eisprong, maandelijkse hormoonschommelingen en menstruatie zoals je die hebt als je geen anticonceptie gebruikt. Bloedverlies buiten je menstruaties om is geen bijwerking van het koperspiraal. Wel zie je dat vrouwen gemiddeld 10% meer gaan menstrueren. Dat kan in hoeveelheid milliliters zijn, maar ook in aantal dagen, en soms allebei. Daarnaast kan je de eerste 3 maanden meer krampen ervaren tijdens je menstruatie. Veel vrouwen geven aan dat deze twee bijwerkingen na maximaal 6 maanden weer normaliseren.

Het hormoonspiraal is een langwerkende anticonceptiemethode die tussen de 5 en 8 jaar mag blijven zitten. Bijna alle hormonale anticonceptie heeft als belangrijkste werking het voorkomen van een eisprong door middel van het hormoon progestageen. Zo ook het hormoonspiraal. Het hormoon progestageen doet drie dingen: het remt de rijping van eicellen, het remt de aanmaak van baarmoederslijmvlies en het maakt het slijm in de baarmoederhals dikker en stugger. Van alle hormonale anticonceptie is het hormoonspiraal de enige die plaatselijk hormonen afgeeft. Hierdoor geeft het spiraaltje minder hormonen af dan andere methoden en geeft het toch een hoge bescherming tegen zwangerschap.

Met een hormoonspiraal heb je 75% kans dat je nog gewoon een eisprong hebt en een soort van cyclus met misschien zelfs wel de golven die je kent van je natuurlijke cyclus. Ondanks de lage spiegels en de plaatselijke afgifte bereiken de hormonen uit het spiraal wel je hersenen. Hier kan je daarom ook bijwerkingen van ervaren. Het hormoon progestageen kan bijwerkingen geven zoals hoofdpijn, acne, gevoelige borsten of stemmingswisselingen. Of je de bijwerkingen minder voelt dan met een pil of andere methode met minder hormonen verschilt helaas per persoon. Met een hormoonspiraal heb je 16% kans dat je geen bloedingen meer hebt, maar de meeste gebruikers bloeden naar verloop van tijd minder dan voorheen. Het bloedverlies kan keurig maandelijks zijn, maar ook onregelmatig of tussentijds. Soms moet je baarmoeder wennen aan die plaatselijke afgifte van hormonen, de eerste zes maanden van het spiraal kan het bloedingspatroon dan ook nog niet zo zijn als je hoopt.

Een spiraaltje wordt met behulp van een eendenbek in de vagina, via een dun buisje in de baarmoeder geplaatst. Bij het plaatsen wordt een klemmetje op je baarmoedermond geplaatst om je baarmoeder goed te strekken, zodat het spiraaltje goed in de ruimte van de baarmoeder komt te liggen. Voor het plaatsen kun je terecht bij een verloskundige, huisarts, of de gynaecoloog. Als je een spiraaltje kiest na je bevalling, wacht je tot minimaal 6 weken na bevalling met het plaatsen van een spiraaltje, zeker als je borstvoeding geeft. Zo krijg je baarmoeder de kans om goed te herstellen.

Het implantatiestaafje is een langwerkende anticonceptiemethode die tussen de 2 en 3 jaar mag blijven zitten. Van alle anticonceptiemethodes is dit de meest betrouwbare anticonceptiemethode. Een zorgverlener plaatst het implantatiestaafje in de bovenarm, vlak onder de huid. Dit gebeurt met een plaatselijke verdoving. Na plaatsing geeft het staafje dagelijks een kleine hoeveelheid van het hormoon progestageen af. Het staafje voorkomt vooral je eisprong. Daarnaast verandert het slijm in de baarmoederhals en zorgt het staafje voor minder aanmaak van baarmoederslijmvlies.

Omdat het implantatiestaafje zorgt voor minder aanmaak van het baarmoederslijmvlies, hebben veel vrouwen een ander bloedingspatroon dan zonder het staafje. Ongeveer 22% heeft helemaal geen bloedingen meer. Ook 20% heeft onregelmatig bloedverlies, of af en toe druppels tussendoor. Vrouwen die last hebben van pijnlijke menstruaties zeggen dat ze minder pijn hebben met het staafje. Soms heeft je lichaam en je baarmoeder wat tijd nodig om te wennen aan de hormoonspiegels. De eerste maanden kunnen dan ook een ander bloedingspatroon geven dan later. Ook andere bijwerkingen kunnen daarom na 3 maanden nog weggaan of minder worden.

De drie langwerkende anticonceptiemethoden hebben een paar belangrijke overeenkomsten. Als eerste: alle methoden zijn erg betrouwbaar in het voorkomen van zwangerschap (> 99%). Daarnaast hebben ze alle drie het voordeel dat je er niet dagelijks aan hoeft te denken. Je kan het middel dus niet vergeten en niet verkeerd gebruiken. Ook kan je al deze opties voor langere tijd gebruiken, de een nog langer dan de ander.

Verschillen zijn er ook. De middelen met hormonen (hormoonspiraal, implantatiestaafje) geven kans op bijwerkingen. Denk bijvoorbeeld aan de hoeveelheid en timing van bloedverlies. Een koperspiraal verandert je cyclus niet, maar bloedverlies tijdens je menstruatie kan wel iets meer worden. Een ander verschil is dat spiraaltjes via je vagina in je baarmoeder worden geplaatst, een implantatiestaafje met lokale verdoving in je bovenarm. Ben je bevallen? Dan is het goed om te weten dat een staafje vrij snel na je bevalling geplaatst kan worden, een spiraaltje kun je beter wat langer mee wachten.

Kortom: de drie langwerkende methoden hebben overeenkomsten, maar ook een paar belangrijke verschillen. Dat is mooi, want iedereen heeft andere wensen, en dan is het fijn om een keuze te hebben! Heb je nog vragen over welke methode nou goed bij jou past? Dan kun je hier mee terecht bij je verloskundige, huisarts of gynaecoloog. Of kijk op spiraalplaatsen.nl voor een zorgverlener bij jou in de buurt.